Wet bescherming klokkenluiders

Wet bescherming klokkenluiders

Op 18 februari 2023 is de Wet bescherming klokkenluiders in werking getreden en vervangt deze nieuwe wet de Wet Huis voor klokkenluiders (was sinds 1 juli 2016 van kracht). In deze blog is te lezen wat dit in grote lijnen betekent. Hierbij zijn niet alle details vermeld, maar het geeft wel een beeld van de belangrijkste zaken voor jou als werkgever.

Huis voor klokkenluiders

De wet uit 2016 voorzag in de oprichting van het zogeheten Huis voor klokkenluiders. Het huis doet onderzoek naar maatschappelijke misstanden en kan aanbevelingen doen om problemen op te lossen. Het huis kan ook advies geven aan de verzoeker en de verzoeker begeleiden indien gewenst. Daarnaast kan ook een taak zijn dat het huis onderzoek doet naar de wijze waarop de werkgever zich tegenover de melder heeft gedragen. De werkgever is hierbij verplicht volledig en naar waarheid inlichtingen te verstrekken en inzage te geven in stukken die nodig zijn voor het doen van onderzoek.

Wie worden er door de wet beschermd?

De melder, is iemand die een werkrelatie heeft met de organisatie waar de melding over gaat. Om een aantal voorbeelden te noemen kan het gaan om: werknemers, ambtenaren, vrijwilligers, zzp’ers, stagiairs en uitzendkrachten. Daarnaast kunnen ook mensen die de melders helpen worden beschermd door de richtlijn. Dit kan gaan om vertrouwenspersonen, vakbondsvertegenwoordigers, maar ook betrokken derden zoals collega’s en familieleden.

Belangrijk: Het is geen vereiste dat de werkrelatie al of nog bestaat op het moment dat de melding wordt gedaan. Een sollicitant, dus iemand die (nog) niet in dienst is of een ex-werknemer zijn hier voorbeelden van. Het gaat dus om mensen waarmee je een huidige, voormalige of mogelijke toekomstige werkrelatie hebt.

Waar moet een melding over gaan?

Waar de melding precies over moet gaat is niet tot in detail vastgelegd in de wet, maar het moet in ieder geval gaan over een vermoeden van een misstand. Een misstand is onder te verdelen in twee categorieën: 1) een inbreuk op een verordening of richtlijn van de Europese Unie (Unierecht) & 2) maatschappelijke misstand.

Er zijn twee categorieën misstanden: een inbreuk op een vordering of richtlijn van de Europese Unie of een maatschappelijke misstand.

Hoe een melding doen?

Melders kunnen zowel schriftelijk als mondeling een melding doen. Mondeling kan zowel telefonisch, via spraakbericht bijvoorbeeld, als in persoon. Als een melding wordt gedaan via de telefoon of een ander spraakberichtsysteem, of als deze in persoon is gedaan, zal het toch op een bepaalde manier opgeslagen moeten worden.

Dit kan je doen door:

• Het gesprek op te nemen en als zodanig op te slaan. Let op: hier dient de melder vooraf toestemming voor te geven.
• Door een nauwkeurige schriftelijke weergave (transcriptie) van het gesprek op te slaan.

Wanneer is er sprake van een inbreuk op het Unierecht?

Unierecht is vastgelegd in een Europese verordening of richtlijn. Een inbreuk op het Unierecht is een handeling of nalatigheid die onrechtmatig is of het doel ondermijnt en schadelijk is voor het algemeen belang. Het gaat hierbij om de volgende onderwerpen:

• Overheidsopdrachten;
• Financiële diensten, producten en markten, voorkoming van witwassen van geld en terrorismefinanciering;
• Productveiligheid en productconformiteit;
• Veiligheid van het vervoer;
• Bescherming van het milieu;
• Stralingsbescherming en nucleaire veiligheid;
• Veiligheid van levensmiddelen en diervoeders, diergezondheid en dierenwelzijn;
• Volksgezondheid;
• Consumentenbescherming;
• Bescherming van persoonlijke levenssfeer en persoonsgegevens en beveiliging van netwerk- en informatiesystemen.

Wanneer is er sprake van een maatschappelijke misstand?

Een maatschappelijke misstand gaat meestal meerdere mensen aan, komt regelmatig voor of kan ernstige gevolgen hebben. Vaak is er ook sprake van een van de volgende kenmerken:

• Er is sprake van overtreding van de wet of op grond van een wettelijk voorschrift opgestelde interne regels die binnen de organisatie gelden;
• Er is gevaar voor de volksgezondheid;
• Er is gevaar voor de veiligheid van personen;
• Er is gevaar voor aantasting van het milieu;
• Er is gevaar voor het goed functioneren van de organisatie als gevolg van onbehoorlijk handelen of nalaten

 

Intern meldkanaal

Alle organisaties in Nederland met 50 werknemers of meer moeten volgens de Wet bescherming klokkenluiders een intern meldkanaal hebben. Organisaties in de financiële sector met minder dan 50 werknemers (organisaties te maken met financiële diensten, producten en markten, en voorkoming van witwassen van geld en terrorismefinanciering) moeten ook per 18 februari 2023 een intern meldkanaal inrichten. In de wet Huis voor klokkenluiders stond aan welke voorwaarden die procedure moet voldoen. Nu, door inwerkingtreding van de Wet bescherming klokkenluiders, gelden strengere eisen aan die interne meldprocedure. Vanwege het overgangsrecht in artikel 21c van de Wet bescherming klokkenluiders hoeven werkgevers in de private sector met 50 tot 249 werknemers pas vanaf 17 december 2023 aan de nieuwe eisen te voldoen.

Een meldkanaal is een procedure voor het ontvangen en behandelen van meldingen van vermoedens van misstanden. De afdeling of persoon die meldingen ontvangt en behandelt, moet voldoende gekwalificeerd zijn om deze positie te kunnen vervullen en moet de vertrouwelijkheid van de melding en melder kunnen garanderen.

 

Waar moet de interne meldprocedure aan voldoen voor jouw organisatie?

Er is echter geen verplichting voor de melder om eerst intern te melden via het geldende meldkanaal bij jou als werkgever. Ze mogen dit ook direct bij een bevoegd autoriteit doen.

Onze tip: neem in de meldregeling op welke meldmogelijkheden er zijn. Intern melden mag worden gestimuleerd, maar het mag niet bemoeilijkt worden om direct extern te melden.

Wil je in grote lijnen weten wat voorheen (wet Huis voor klokkenluiders) gold en wat de situatie van nu (Wet bescherming klokkenluiders) is? Dan is op www.wetbeschermingklokkenluiders.nl/wat-verandert-er in één oogopslag te zien wat de belangrijkste veranderingen zijn.

Hulp nodig bij het opstellen van een interne meldregeling?

Bij afsluiting van de dienstverlenging van PersonPlus ontvang je een voorbeeld klachtenprocedure en interne meldregeling zodat jij dit direct goed geregeld hebt en ook aan de strengere eisen (voor vanaf 17 december 2023) die hiervoor gelden voldoet.